ผู้ที่เลี้ยงไก่ชน ย่อมปรารถนาที่จะให้ไก่ชนของตัวมีคุณสมบัติพิเศษคือตีเก่ง และเป็นยอดนักสู้ ส่วนเรื่องอื่น ๆ เช่น สีสัน ทรวดทรง เป็นเรื่องรองลงไป การใช้วิธีซื้อหาแลกเปลี่ยน หรือขอไก่ชนของคนอื่นเขามาเลี้ยงนั้น เป็นวิธีที่ทำได้ง่าย แต่ก็ต้องสิ้นเปลืองเงินทองไปไม่ใช่น้อย ยิ่งถ้าไก่ตัวไหนมีชื่อเสียง ตีชนะมาตลอด ไม่เคยแพ้เลยราคาก็ยิ่งแพงมาขึ้น ไก่ชนที่ตีเก่ง ๆ มีลักษณะดี ราคาเป็นพันเป็นหมื่น เรื่องที่จะใช้วิธีขอกันนั้นจะยาก เพราะของดีใคร ๆ ก็หวง
ผู้ที่สนใจจะเลี้ยงไก่ชน และรักไก่ชนจริง ๆ และไม่สามารถซื้อหาไก่ชนราคาสูงๆ มาเลี้ยงได้อย่างสะดวกใจ ควรจะเริ่มจากการผสมพันธุ์เองจะดีกว่า นอกจากจะได้ความรู้ ได้ความเพลิดเพลินแล้ว ยังเป็นการศึกษาหาประสบการณ์ไปด้วยในตัว
วิธีการคัดเลือกหาพันธุ์ไก่ชน
ถ้าจะกล่าวอย่างกว้าง ๆ มี 2 แบบ คือ
- หาพ่อพันธุ์ที่ดี มาทับแม่ไก่ที่คัดเลือกเอาไว้แล้ว การหาพ่อพันธุ์ที่สะดวกรวดเร็วนั้น อาจจะใช้วิธีซื้อ เช่า หรือยืมพ่อพันธุ์มาจากคนอื่น ๆ ที่เขาเคยเลี้ยงมาก่อน ไก่ที่จะมาเป็นพ่พันธุ์จะต้องมีลักษณะดีตามลักษณะไก่ชน มีประวัติการต่อสู้ดี เรื่องนี้ถ้าอยู่ในย่านที่มีซุ้มไก่ มีคนเลี้ยงไก่อยู่แล้ว จะหาไม่ยาก ไก่ตัวไหนดีไม่ดีมีประวัติอย่างไร พวกที่อยู่ในวงการชนไก่ หรือเลี้ยงไก่ชนมักจะรู้กันดี
- คัดเลือกพ่อพันธุ์จากลูกไก่อูที่เลี้ยงเอาไว้ วิธีนี้แม้ว่าจะประหยัดและสะดวก แต่ต้องใช้เวลานาน ข้อดีของการคัดพันธุ์ด้วยวิธีนี้ก็คือ ได้รู้จักและเห็นนิสัยของลูกไก่ตัวที่จะเอามาทำเป็นพ่อพันธุ์ตั้งแต่ยังเล็ก การเลือกไก่พ่อพันธุ์แบบนี้ ควรสังเกตุและคัดเลือกตั้งแต่ยังเป็นลูกเจี๊ยบ เลือกเอาตัวที่ชอบต่อสู้ ชอบจิกตี ใจสู้และทรหด คัดเอาตัวที่มีรูปร่างประเปรียว สูงสง่า หงอนถูกลักษณะ ไม่เป็นประเภทหงอนเร่งหรือหงอนจัก สีของปาก ตา และแข้ง ต้องเป็นสีเดียวกัน เขาตามโฉลก “ปากได้ขา ตาได้แข้ง” คือ ถ้าปากสีเหลือง ขอบตาขาและเกล็ดเป็นสีเหลือง ถ้าปากดำ ขอบตา แข้งและเกล็ด ต้องเป็นสีดำด้วย นอกจากนี้จะต้องดูลักษณะขนคอ ขนหาง เหนียง เดือย และอื่น ๆ ตามวิธีดูลักษณะไก่ชนด้วย
การคัดเลือกพ่อพันธุ์และแม่พันธุ์ไก่ชน
การเลือกหรือคัดไก่เพื่อเอาไปผสมพันธุ์ให้เป็นไก่ชนนั้น แม้ว่าจะคัดมาจากไก่อูก็จริงแต่ก็ต้องพิจารณาให้รอบคอบ ไม่ใช้ว่าถ้าเป็นไก่อูแล้ว เลือกเอาไปทำพันธุ์ไก่ชนได้ทั้งหมด ไก่อูบางชนิดเข้าลักษณะต้องห้าม ไม่เหมาะที่จะเอาไปทำพันธุ์
ในการคัดเลือกไก่นั้น มีสิ่งที่ควรพิจารณาเพื่อช่วยในการตัดสินใจ คือ จะต้องทราบจุดประสงค์หลักว่าต้องการไก่ชนเพื่อทำอะไรเช่นว่า ต้องการไก่เพื่อนำไปเลี้ยงดูเล่น ไม่ต้องการจะเอาไปเปรียบเพื่อจับคู่ชน พนันขันแข่งกับใคร หรือต้องการไก่ชนเพื่อจะเอามาเป็นพ่อพันธุ์ เพื่อเพาะพันธุ์ให้ได้เลือดพันธุ์ดีตามความต้องการ หรือต้องการไก่ชนเพื่อเอามาฝึกซ้อมไว้ตีเดิมพันกับเขา ก็ต้องเลือกให้ถูกตามวัตถุประสงค์
ถ้าประสงค์จะได้ไก่ชนมาเพาะพันธุ์ ก็ควรจะเลือกไก่ชนที่มีอายุมากพอสมควร มีรูปร่างลักษณะถูกต้องตามตำรา มีประวัติในการต่อสู้ดี มีชั้นเชิงสูง อดทนและใจสู้ แม้ว่าในการต่อสู้ครั้งหลังๆ จะมีสถิติแพ้เขาบ่อย ๆ ก็อย่าได้นึกว่าเป้นไก่ชนที่ไม่ดีหรือไม่มีชั้น การที่ไก่พ่อพันธุ์แพ้อาจะเป็นเพราะมันมีอายุมากเกินไป หรือแก่เกินไป กำลังและเรี่ยวแรงจึงลดลงตามธรรมชาติ ไก่ชนที่ฝีตีนจัดเข้าชั้น ที่เรียกว่าไก่ตีเก่ง ถ้าอายุมากเกินไปก็อาจจะแพ้ไก่หนุ่มที่ไม่มีชั้นเชิงได้ การเลือกไก่ชนมาทำพันธุ์นั้น เกณฑ์การเลือกในด้านที่เกี่ยวกับอายุ จึงผิดกับการเลือกไก่ชนเพื่อนำมาฝึกเอาไว้ตีพนันกับผู้อื่น
นอกจากนี้ การผสมพันธุ์เพื่อเป็นไก่ชน ระยะเวลาการผสมที่ถูกจังหวะก็เป็นสิ่งที่สำคัญ ควรผสมในช่วงที่ไก่จะเติบโตได้เวลาออกบ่อนพอดี ส่วนการผสมเพื่อขยายพันธุ์ จะผสมเมื่อไหร่ก็ได้ สุดแท้แต่โอกาสอำนวย
พ่อพันธุ์
การคัดเลือกพ่อพันธุ์ ต้องเป็นสายพันธุ์แท้ ที่เคยมีประวัติการชนไม่เคยแพ้มาก่อน รูปร่างลักษณะสีสันสวยงามได้สัดส่วน ขนปีกและขนหางขึ้นเป็นระเบียบ มีเพลงชนหรือชั้นเชิงดี เก่งฉลาด ตีแม่น ตีเจ็บ ตีกลัว ตีหักตีชักยิ่งดี พ่อไก่ทุกตัวถึงจะไม่เคยเข้าชนในบ่อนหรือชนะมา ก็ต้องทดลองนำมาซ้อมปล้ำดูหลาย ๆ ครั้งกับไก่หลายเชิง จนแน่ใจว่าใช้ได้
ไก่พ่อพันธุ์นอกจากจะมีลักษณะต้องตามโฉลก ถูกตามตำราแล้วจะต้องอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์ แข็งแรง ไม่มีโรค อายุของพ่อพันธุ์ไม่ควรจะต่ำกว่า 1 ปี และไม่ควรเกิน 3 ปี ขนาดน้ำหนักต้องไม่น้อยกว่า 2.8 กิโลกรัม แต่หากได้น้ำหนักที่มากกว่านี้จะเป็นการตี เพราะจะทำให้ลูกที่ได้มีขนาดร่างกายที่ใหญ่ หรือเป็นไก่รอยใหญ่ตามพ่อด้วย พ่อไก่ที่ดีจะจดจำเจ้าของได้แม่นยำ ผสมพันธุ์เก่ง นอนเป็นที่ มีเดือย ไม่ยาวเกินไป พ่อไก่ที่เดือยยาวจะผสมพันธุ์ไม่ดี เพราะปลายเดือยจะปักหลังแม่ไก่ ทำให้แม่ไก่พลาดการผสมพันธุ์ในครั้งนั้น ๆ ได้
แม่พันธุ์
การคัดเอาแม่ไก่ที่มีเทือกเถาเหล่ากอเชื่อถือได้ รูปร่างประเปรียว แข็งแรง ขนตามลำตัวเป็นมัน ปากและแข้งมีลักษณะสมบูรณ์ น้ำหนักไม่น้อยกว่า 2 กิโลกรัม อายุไม่เกิน 3 ปี หากินเก่งไม่จิกขนตัวเอง ชอบนอนเป็นที่ ไม่ทิ้งรังนานเกินไปขณะกกไข่
เมื่อคัดเลือกพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ได้แล้ว นำมาทำการกำจัดไร เหา พยาธิ ให้หมดจากตัว โดยใช้ผงยาสูบ หรือยาฆ่าเหาไร โรยตัวไก่แล้วลูบย้อนขนให้ยาเข้าทั่วตัว เลี้ยงบำรุงพ่อแม่ไก่ในกรงที่มีที่นอนกันยุง ไม่ให้ถูกลมถูกฝน มีแสงแดดส่องถึงได้ ให้อาหารประจำคือ ข้าวเปลือก อาหารเสริม เช่น ปลา เนื้อ อาหารไก่สำเร็จรูป หญ้าสด เปลือกหอย กรวดทราย โดยเฉพาะตัวเมียเสริมด้วยไก่ไข่ เปลือกหอย กระดูกป่นเป็นพิเศษ จนแม่พันธุ์สมบูรณ์ หน้าแดง ขนเป็นมัน ส่งเสียงร้องก๊าก ๆ เวลาเอามือแตะหลังจะนอนหมอบ และมองหารังไข่ ก็ให้ทำรังไข่เตรียมไว้ ถ้าเห็นแม่ไก่ขึ้นไปจัดรังก็แสดงว่าใกล้จะไข่แล้ว
