“การคัดเลือกไก่ตัวเมีย” มาทำเป็นแม่พันธุ์ มีความจำเป็นเช่นกันว่าต้องพิจารณาเลือกที่สายพันธุ์พร้อมกับให้ความสำคัญกับเหล่าของไก่ด้วย อาจจะคัดเลือกมาจากพ่อพันธุ์ที่เคยชนชนะมาหลายสนาม เดิมพันแพง ๆ หรือเป็นไก่ที่มาจากพ่อแม่พันธุ์ที่มีประวัติให้ลูกเก่ง ๆ ตลอดจนอาจพิจารราคัดเลือกจากการเป็นคู่เกิดหรือเป็นพี่น้องกับตัวไก่ตัวเก่ง ที่เคยชนะมาแล้วก็ได้ กล่าวคือ ต้องให้ความสำคัญเรื่องของเหล่าไม่ต่างกับการคัดเลือกไก่ตัวผู้มาเลี้ยงเลย
หากเป็นไปได้ ไก่ตัวเมียถ้ารู้เหล่าถึงรุ่นปู่ ย่า จะเป็นเรื่องที่ดีมาก เพราะจะทำให้รู้ว่าเชิงชนที่แท้จริงเป็นแบบไหน และถ้าให้ดีก็ต้องรู้เชิงชนของคู่เกิดหรือพี่น้องในครอกเดียวกันด้วยว่าเป็นแบบไหน ถ้าเป็นลักษณะเดียวกันทั้งหมด แสดงว่าแม่พันธุ์ตัวนี้ให้ลูกที่มีเชิงชนไปในทิศทางเดียวกันแน่นอนและถ่ายทอดลักษณะได้ค่อนข้างนิ่งตามเหล่าของมัน
แต่ถ้าหากคู่เกิดที่ออกมาแต่ละตัว มีเชิงชนที่ไม่เหมือนกัน หรือเก่งบ้างไม่เก่งบ้าง (ค่อนไปทางไม่เก่งมากกว่า) หมายความว่าเหล่ายังให้ผลผลิตได้ไม่ค่อยนิ่ง เป็นไปได้ก็ไม่ควรพิจารณานำมาทำพันธุ์ มีโอกาสที่ทำให้ได้ลูกที่ไม่เก่งค่อนข้างสูง ทั้งนี้แม่พันธุ์มีความสำคัญกับการถ่ายทอดพันธุกรรมเรื่องของความเก่ง จิตใจ รวมทั้งลีลาและเชิงชนมากกว่าที่ได้จากพ่อ กล่าวคือลูกไก่จะได้สิ่งดี ๆ จากแม่มากกว่าพ่อ ซึ่งเป็นเหตุที่ทำให้ซุ้มหรือฟาร์มดัง ๆ ค่อนข้างหวงแม่ไก่หรือไม่ค่อยจำหน่ายแม่ไก่กันง่าย ๆ และหลายที่ยอมที่จะจำหน่ายไก่ตัวเมียเป็นไก่บ้านเพื่อบริโภค ทั้งนี้เป็นการคัดช่องทางไม่ให้ฟาร์มอื่น ๆ พัฒนาไก่มาแข่งกับตัวเอง
ว่าไปแล้ว ไก่ตัวเมียที่ดี ๆ ก็เหมือนแม่พิมพ์คุณภาพ ไก่ที่จะออกมาเก่งหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับแม่พันธุ์เป็นส่วนใหญ่ ซึ่งการหาซื้อตัวผู้ที่เก่ง ๆ ซื้อที่ไหนก็ได้ ทว่าตัวเมียที่เก่ง ๆ หาได้ค่อนข้างยาก ดังนั้นการพิจาณาแม่ไก่ที่เก่ง ๆ จึงต้องดูจากเทือกเถาเหล่ากอเป็นหลัก
เมื่อได้เหล่าและพันธุ์ที่ดีแล้ว ก็มาพิจารณากันต่อที่ลักษณะทั่วไปรวมกัน ซึ่งไก่สาวอายุประมาณ 9-10 เดือน ก็นำมาผสมทำเป็นแม่พันธุ์ได้ แม่พันธุ์ที่ดีต้องแข็งแรง มีโครงสร้างใหญ่ จับสองท่อน ไม่ใช่ไก่เตี้ย กระดูกหนาตัวโต ซึ่งตามมาตรฐานแล้วแม่พันธุ์ที่ดีไม่ควรมีน้ำหนักต่ำกว่า 2 กิโลกรัม ทั้งนี้แม่ไก่รอยใหญ่ ย่อมให้ลูกรอยใหญ่ด้วย แม้นำไปผสมกับพ่อพันธุ์พม่าที่มีรอยเล็กก็ตาม ขณะเดียวกัน หากเป็นแม่ไก่รอยเล็ก แม้ผสมกับพ่อพันธุ์รอยใหญ่ ลูกที่เกิดมาย่อมมีรอยที่เล็กตามแม่
นอกจากนี้ พิจารณาตามโหงวเฮ้ง คือ ใบหน้านกยูง หน้ายาวเรียวกลม ตุ้มรัด ปากตรง หงอนตามสายพันธุ์ หัวสองตอน จมูกใหญ่ คอตอนเดียวปล้องถี่ ตัวยาว ปีกยาว สนับปีกยาวถึงก้น กล้ามเนื้อหน้าอกเต็ม กล้ามเนื้อขาใหญ่ กระปุกหางชิด บางตำราให้ดูที่ตา ตาแม่ไก่ที่ดีต้องเหมือนกับพ่อ รวมทั้งกิริยาท่าทาง การยืน การเดิน การเล่นขนจริต ต้องมีส่วนที่คล้ายพ่อของตัวเอง
แข้งก็ต้องมีเกล็ดสวยตามตำราโบราณ (แบบเดียวกับไก่ตัวผู้เลย) และหากยังมีข้อสงสัย ว่าแม่พันธุ์ที่นำมาใช้เป็นไก่เก่ง หรือมีเชิงชนที่ดีหรือไม่ สามารถนำแม่ไก่มาปล้ำดูเชิงได้ โดยนำแม่ไก่ระยะกกไข่ ซึ่งเป็นช่วงที่แม่ไก่ค่อนข้างดุ มาปล้ำกับแม่ไก่ตัวอื่น ทั้งนี้เพื่อดูเชิงชนเท่านั้น (ว่ากันว่าแม่ไก่จะเป็นตัวที่กำหนดเชิงชน) แต่ทั้งนี้ต้องพิจารณาความสมบูรณ์ของแม่พันธุ์ร่วมด้วย เนื่องจากแม่ไก่ที่กำลังกกไข่ ส่วนมากมักโทรม บางครั้งหากนำแม่ที่โทรมมากมาปล้ำ ซึ่งนอกจากทำให้ไม่เห็นเชิงชนที่แท้จริงแล้ว ยังอาจทำให้ประสิทธิภาพในการฟักไข่และเลี้ยงลูกต่ำลงด้วย
อย่างไรก็ดีสิ่งสำคัญก่อนจะเลือกซื้อมาใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ ผู้เลี้ยงจำเป็นต้องศึกษาและพิจารณาแนวทางของตัวเองด้วยว่า มีความชื่นชอบไก่ชนที่มีเชิงชนรูปแบบไหน หรือต้องการไก่ที่มีลักษณะการชนเป็นอย่างไร ตลอดจนต้องการไก่รอยเล็กหรือรอยใหญ่ (ขนาดเล็กหรือใหญ่) เช่น หากชอบไก่เชิงจัด ๆ ก็ต้องไก่ตราด ไก่ป่าก๋อย หากชอบไก่ที่มีเหลี่ยมดี ๆ ถอดถอยตีไว ก็เป็นไก่พม่า แต่ถ้าอยากได้ไก่ตีหนัก ๆ ลำโต ๆ ก็ต้องเป็นไก่ไทยหรือไซ่ง่อน
